Położenie

Gmina Łużna położona jest na terenie Pogórza Ciężkowickiego i Obniżenia Gorlickiego. Urozmaicony krajobraz gminy ukształtowany w okresie alpejskich ruchów górotwórczych charakteryzuje się malowniczymi dolinami, wzgórzami o łagodnych zboczach, przecinanymi przez liczne wąwozy i strumienie. Wchodzi ona w skład Powiatu Gorlickiego i zajmuje jego północno - wschodnią część, graniczy z Gminą Grybów (Powiat Nowosądecki), Bobowa, Moszczenica, Gorlice (Powiat Gorlicki).

Dane statystyczne

Gmina zajmuje powierzchnię 56,2 km2 i zamieszkuje ją ok. 8 200 mieszkańców. W skład gminy wchodzą wsie: Łużna, Szalowa, Wola Łużańska, Mszanka i Biesna.

Historia

Najstarszą wsią na terenie Gminy Łużna jest wieś Szalowa, pierwsza wzmianka w źródłach historycznych pochodzi z 1357 roku. Istniała już tu parafia, nic więc dziwnego, iż powstanie wsi datuje się co najmniej na XIII wiek. Rozwój Szalowej nastąpił w wieku XIV zwłaszcza za panowania Kazimierza Wielkiego. Sama Łużna wzmiankowana jest po raz pierwszy w 1414 roku. Do 1418 roku należała do rodu Myszków, a następnie przeszła na rzecz Bobowskich - gałęzi rodu Gryfitów. W XVI wieku Łużną kupił Jam Potocki - dziadek poety Wacława Potockiego. Z 1418 roku pochodzi pierwsza informacja źródłowa na temat woli Łużańskiej. Nazwa osady wskazuje na wtórny względem Łużnej charakter, jako że wole oznaczały nowe osady, a osadnicy prawdopodobnie wywodzili się z Łużnej. W Woli Łużańskiej w 1621 roku na świat przyszedł Wacław Potocki, syn Adama i wnuk Jana, najwybitniejszy polski poeta XVII wieku. W 1646 roku stał się on właścicielem dworu w Łużnej, a następnie wyłącznym właścicielem całej wsi. Nieco wcześniej niż Łużna, bowiem już w 1403 roku pojawia się a źródłach pisanych Biesna. Od 1434 roku Biesna wchodziła w skład dóbr Gryfitów - Bobowskich. W związku z tym, że trudno określić datę powstania Biesnej, przyjmuje się, że był to wiek XIV. Dokładnie natomiast możemy określić czas lokalizacji wsi Mszanka. Miała ona miejsce za czasów Kazimierza Wielkiego w 1464 roku, z którego to roku pochodzi wspominający o lokalizacji Mszanki dokument. Mszanka aż do rozbiorów pozostała własnością królewską i wchodziła w skład uposażenia starostwa bieckiego.

Zabytki

Łużna: - Kościół parafialny p. w. Św. Marcina Biskupa - trzynawowy, bazylikowy, neogotycki, wzniesiony w latach 1865 - 1872. Wewnątrz świątyni cenne i warte uwagi są dwa ołtarze późnobarokowe z XVII wieku oraz barokowy krucyfiks pochodzący prawdopodobnie ariańskiej kaplicy w Woli Łużańskiej. Kościół został wpisany do rejestru zabytków. - Cmentarz wojenny nr 120 (Łużna - Pobrzezie) założony w 1915 roku, zaprojektowany i wykonany przez J. Szczepkowskiego. Znajdują się tu 142 groby (115 pojedynczych i 27 rzędowych). Ozdobą cmentarza jest pomnik w kształcie murowanego kamiennego sarkofagu o wysokości 5 mwtrów. Cmentarz wpisany do rejestru zabytków. - Cmentarz Wojenny nr 122 (Łużna - Pustki) założony w 1915 roku, zaprojektowany i wykonany przez J. Szczepkowskiego. Znajduje się tu 18 grobów (3 pojedyncze i 15 rzędowych). - Cmentarz Wojenny nr 123 (Łużna - Pustki) założony w 1917 - 1918 roku, zaprojektowany i wykonany przez J. Szczepkowskiego i D. Jurovica, wpisany do rejestru zabytków. Szalowa: - Kościół parafialny p. w. Św. Michała Archanioła pochodzi z XVIII wieku i jest najbardziej charakterystycznym reprezentantem barokowych tendencji w polskich świątyniach drewnianych. Do najcenniejszych elementów wyposażeniowych kościoła należą drewniane, kolumnowe ołtarze późnobarokowe z bogatą dekoracją rokokową z około połowy XVIII wieku, ołtarz główny i sześć ołtarzy bocznych. Wzniesiony został z drewna jodłowego w konstrukcji zrębowej. Kościół jest wpisany do rejestru zabytków. - Zespół dworski w Szalowej. Dwór z czterokolumnowym portykiem wraz z drewnianymi zabudowaniami gospodarczymi. Wybudowany w I połowie XIX wieku, otoczony resztką parku ze starodrzewem. Biesna: - Zespół parkowo - dworski powstał prawdopodobnie na początku XIX wieku, z tego też okresu pochodzą zabudowania gospodarcze oraz park. Park w Biesnej razem z dworem i spichlerzem posiada elementy układy krajobrazowego z XIX wieku. Dwór wpisany do rejestru zabytków. - Cmentarz wojenny nr 121 w Biesnej założony w 1914 roku, zaprojektowany i wykonany przez J. Szczepkowskiego. Znajduje się tu 49 grobów (34 pojedyncze i 15 masowych). Pochowano tu 138 poległych żołnierzy. Przy wejściu stoją dwa słupy o wysokości 5 metrów, zwieńczone szerokimi kapitelami. Na tylnej ścianie cmentarza wznosi się 7 - metrowa ściana pomnika mająca u podstawy 11 metrów szerokości, zwieńczona kamiennym krzyżem. Cmentarz wpisany do rejestru zabytków.

Turystyka lokalna

Szlak niebieski
Szalowa - Bucze (1 h 30 min) - Łysa Góra (2 h 45 min) - Gorlice, ul. Stróżowska (3 h 15 min) - Cmentarna Góra (3 h 15 min - 3 h 30 min). 15 km, GOT 13 pkt.
Szlak zielony
Szalowa - Osiedle (30 min) - Osiedle Szerokie (40 min) - Osiedle Moroń (1 h 15 min) - Jankowa PKP (2 h) - Bobowa (2 h 15 min - 2 h 30 min). 11km, GOT 10 pkt.
Wycieczka, na Maślaną Górę bez znaków.
Ścieżka rowerowa na Górę Pustki.
Szlak Architektury Drewnianej
Trasa nr IV przebiegająca przez m. in. Szalową.

Atrona internetowa: www.luzna.pl