Wiemy, że starożytne budowle w kształcie piramid znajdują się w różnych częściach świata. Budowano je w Egipcie ,Ameryce Środkowej, Południowej i Północnej, w Chinach, a także na terenie starożytnej Mezopotamii. Jednak z reguły nie kojarzymy piramid z Polską. Czy słusznie? Okazuje się że nie. Najstarsze budowle w kształcie piramidy zlokalizowane są na Kujawach – w Gaju Stolarskim, Wietrzychowicach i Sarnowie. Naukowcy są zdania, że grobowce liczą sobie ponad 5500 lat, co oznacza, że zostały wzniesione mniej więcej 1000 lat wcześniej niż Północna Piramida w Dahszur. Kolejne piramidy były wznoszone w XVI, XVIII, XIX i XX wieku w różnych częściach Polski. Mamy taką budowle również na terenie powiatu gorlickiego.
Jest to mauzoleum rodziny Skrzyńskich zlokalizowane w Zagórzanach, miejscowości leżącej niedaleko Gorlic. Mimo że obiekt ten jest wzorowany na budowlach egipskich, to łatwo można w nim dostrzec typowo katolicki element sakralny. Mowa o dużym krzyżu z ukrzyżowanym Chrystusem, który wyrasta z jej lewego boku. Wysokość piramidy wynosi ok. 10 m, a jej podstawa ma 12 m szerokości, Ten oryginalny grobowiec został zbudowany w 1931 r. na zamówienie hrabiego Aleksandra Skrzyńskiego, a jego projektantem był polski architekt i malarz Teodor Marian Talowski.
Skrzyńscy to ród zasłużony zarówno dla regionu, jak i dla Polski. Dotyczy to szczególnie dwóch jej przedstawicieli: Adama hr. Skrzyńskiego (1.01.1853 r. - 26.07.1905 r.) oraz Aleksandra Józefa hr. Skrzyńskiego (19.03.1881 r. –25.09.1931 r.). Hrabia Adam był pionierem przemysłu naftowego i przedsiębiorcą. Wybudował w Libuszy rafinerię, doprowadzając do niej kolejową odnogę od linii Jasło – Stróże. Oprócz działalności gospodarczej angażował się także w politykę. W 1882 roku został wybrany do Sejmu Krajowego Natomiast w 1891 roku wszedł do parlamentu wiedeńskiego. Działając w tych gremiach miał zawsze na uwadze interesy regionu, który reprezentował. To za sprawą jego decyzji Zagórzany stały się siedzibą rodu Skrzyńskich.
Hrabia Aleksander zapisał się w historii Polski jako wybitny polityk i dyplomata. Był trzykrotnym ministrem spraw zagranicznych, a latach 1925 – 1926 premierem RP. W czasie I wojny służył w wojsku u boku Tadeusza Rozwadowskiego, biorąc udział w operacji gorlickiej. Wcześniej, bo po studiach w Wiedniu i Krakowie, gdzie uzyskał stopień doktora praw, pracował w starostwie w Gorlicach, w budynku, który zachował się do dnia dzisiejszego przy ulicy 3 Maja. Obecnie znajduję się tam pamiątkowa tablica, przypominająca gorliczanom postać tego wybitnego rodaka. Po przewrocie majowym z 1926 roku Skrzyński odszedł z polityki i zajął się działalnością gospodarczą. Niedługo potem, bo w roku 1931, zginął w wypadku samochodowym, w niewyjaśnionych okolicznościach.
Ostatnim przedstawicielem rodu Skrzyńskich pochowanym w mauzoleum był Aleksander Maria hr. Sobański (10.12.1924 r. - 2.04.1994 r.). Pasjonat sportów samochodowych, wybitny kierowca rajdowy z międzynarodowymi sukcesami, i członek Rady Głównej Automobilklubu Polskiego. To jemu zawdzięczamy, że wielokrotnie przez teren powiatu gorlickiego, przebiegała trasa Międzynarodowego Rajdu Polski , niezwykle prestiżowej imprezy samochodowej na przełomie lat 60. i 70.
Opracował Krzysztof Mikruta
Fot. Starostwo Powiatowe w Gorlicach